Film ‘Your 100 year life’: financiert arm Nederland de oude dag van de rijken?

 Vergrijzing levert wereldwijd hoofdbrekens op over de duurzaamheid van de pensioenstelsels. Vanmiddag bekeek ik de film ‘100 year life’ van Theo Kocken, hoogleraar risk management aan de Vrije Universiteit. De bijeenkomst werd georganiseerd door het New Financial Forum en gehost door ASR. We hebben samen met de maker en 50 geïnteresseerden gekeken naar de film en daarna met elkaar gediscussieerd.

Korter levende deel van de bevolking trekt aan het kortste eind

De huidige demografische ontwikkelingen zetten de internationale pensioenstelsels steeds meer onder druk. Vergrijzing is het centrale probleem. Mensen leven steeds langer, waardoor er steeds meer geld nodig is om pensioenen te financieren. Tegelijkertijd is de stijging van de levensverwachting niet gelijk verdeeld over bevolkingsgroepen. We zien dat in achterstandswijken mensen gemiddeld 7 jaar korter leven. Hierdoor lijkt het alsof de korter levende bevolkingsgroepen de rijkere helft financiert simpelweg omdat ze minder lang genieten van hun pensioen. De gemiddelde leeftijd van mannen in Nederland is 80 jaar. Maar in achterstandswijken is deze dus 73 jaar. En als je met pensioen gaat op 67 jaar, dan heb je dus maar 6 jaar om te genieten van het pensioen, maar heb je maar liefst 47 jaar pensioenpremies betaald. Een schrijnende constatering!

Armoede problematiek onder ouderen ligt op de loer

Mensen worden wereldwijd steeds ouder. Hierdoor moet er in het oude stelsel veel worden gespaard om het pensioen te kunnen bekostigen. Tegelijkertijd hebben we een individualisering gezien van arbeid, waardoor grote groepen mensen weinig of niets hebben opgebouwd. Daarom ligt armoede onder ouderen op de loer voor de komende decennia. In de film is ook zichtbaar dat armoede onder ouderen in Duitsland bijvoorbeeld al groot is. Zelfs 5x zo groot als in Nederland. De inschatting is dat 10% van de ouderen daar in armoede leeft. Van de gebruikers van de voedselbank is zelfs 30% gepensioneerd. Als de grote groepen zelfstandigen met pensioen gaat, zullen de problemen toenemen.

Is het klassieke systeem nog passend?

Het is de vraag of het huidige systeem nog wel passend is. Mensen delen hun leven anders in en willen vaak niet op een vaste datum volledig stoppen met werken. Bovendien blijkt dat met pensioen gaan helemaal niet zo’n feest is, zoals het vaak wordt voorgeschoteld. Mensen blijken cognitief snel achteruit te gaan, als ze minder actief worden. Daarom is het veel beter om combinaties te maken van arbeid en vrije tijd. Maar het huidige pensioenstelsel is ingesteld op een vaste einddatum, waarna het ‘genieten’ begint.

Gedifferentieerde pensioen?

Dit pleit dan ook voor een andere pensioenvisie, waarbij het stelsel ruimte moet bieden voor maatwerk en differentiatie. Mensen met zware beroepen starten hun carrière vaak vroeger en hebben vaak een kortere levensverwachting. Dus waarom zouden we deze mensen dan  moeten verplichten om zolang door te werken? Ze starten per slot van rekening ook eerder met betalen van pensioenpremies.