Deze derde blog is onderdeel van een blogreeks (3-3) ‘de menselijke maat’. Deze reeks is geschreven voor het New Financial Forum.
In de vorige eeuw was het de vijand van de relatie tijdens elke vakantie: kaartlezen. Even niet opletten, en je had weer de verkeerde afslag gemist. Soms wist je simpelweg niet meer waar je was op de kaart. En dan moest je hulp zoeken bij de eerste de beste ‘local’ die met handen en voeten probeerde aan te wijzen waar je moest zijn. Nu kun je vol nostalgie terugdenken, maar zo leuk was het nu ook weer niet. Sommige mensen vonden kaartlezen leuk, maar het gros had er een bloedhekel aan. Hoe anders is het nu! We typen elke willekeurige plaatsnaam in, de navigatie rekent uit hoe je moet rijden, hoe lang je erover doet en rijdt je desgewenst om de files heen. Zonder de stress, het gevloek, getier en de onnodige ruzies.
Met onze persoonlijke financiën zitten we eigenlijk ook in de fase van kaartlezen. We moeten onszelf regelmatig door de verschillende aanbiedingen navigeren van gas, water, licht, telecom en verzekeringen. We zijn vaak ongemerkt dubbel verzekerd of onderverzekerd. En ook hier zijn er natuurlijk mensen die het leuk vinden om hun financiën te regelen. Maar wees eerlijk: 9 van de 10 mensen vinden het toch vreselijk? Er zijn leukere dingen om je in de vrije tijd mee bezig te zijn. Dus als je geld hebt, dan zorg je dat het allemaal voor je geregeld wordt door de accountant of de financieel adviseur. Maar de mensen die het kunnen betalen kunnen het meestal ook best wel zelf.
Hoe anders is het voor mensen die het niet kunnen betalen. In een onderzoek voor de gemeente Utrecht hebben we het gebruik van armoederegelingen in Utrecht onderzocht. Voor het onderzoek hebben we gesprekken gevoerd met medewerkers van de McDonalds. En nu is het relaas van Marijke en Pieter Honing op een fraaie wijze weergegeven in een interview. En daar is te lezen wat het probleem is. Jonge mensen en ‘werkende armen’, die volledig verstrikt raken in de complexiteit van toeslagen, regeltjes en de eisen die de moderne maatschappij aan ze stelt. We hebben gezien dat veel van deze mensen een regeling niet aanvragen, simpelweg omdat ze niet snappen hoe een DigId werkt. Complexiteit en digitalisering eisen hun tol en we vragen de meeste bureaucratische vaardigheden aan de mensen die hier het minst vaardig in zijn.
Toch vinden we dat mensen zelfredzaam moeten zijn. We vinden dat we mensen financieel moeten scholen. Ze moeten leren zicht staande te houden in de complexe werkelijkheid van een samenleving die steeds meer van mensen vraagt. De overheid vindt namelijk dat mensen zelfredzaam moeten worden. Maar het resultaat hiervan is dagelijks zichtbaar aan de onderkant van de samenleving. Toenemende problemen van mensen die zich niet staande weten te houden. Het is tijd dat we een einde maken van het concept van zelfredzaamheid en spreken over redzaam zijn. Niet langer moeten overheden toeslagen en regelingen verstoppen als paaseieren, waar burgers naar op zoek moeten. In plaats daarvan moet de overheid burgers helder overzicht geven waar ze recht op hebben. Burger moeten niet ‘overheidsvaardig’ worden, maar de overheid moet ‘burgervaardig’ worden.
Moeten we wachten tot de overheid zover is dat burgers weten waar ze aan toe zijn. Dan moeten we waarschijnlijk veel geduld hebben. Het is daarom tijd dat we het navigatiesysteem uitvinden voor de mensen dit het hardst nodig hebben. Dit moet toch mogelijk zijn? Gelukkig zijn er in toenemende mate personal finance apps die dit nastreven. Ze vallen onder de categorie Social Fintech en verenigen zich in de SFA (www.socialfintech.nl). De personal finance apps zoals Buddy, Flow, Qlever en Dyme zijn nog niet perfect. Maar het is een kwestie van tijd dat mensen hun financiën via hun telefoon kunnen laten regelen. Met of zonder begeleiding. Het is een tijd waar we naar zouden moeten verlangen. Een tijd zonder onnodige stress en gedoe. Hetzelfde effect wat navigatiesystemen hebben gehad op onze vakanties. Dan hoeft de burger niet langer zelfredzaam te zijn, maar dan is redzaamheid genoeg.
