Dit artikel ‘7 lessen voor het bouwen van een purposevolle organisatie’ is geschreven door Dick-Jan Abbringh voor het New Financial Forum
Hoe bouw je een purposevolle organisatie? Dick Jan Abbringh, oprichter van het maatschappelijk adviesbureau Purpose geeft zeven lessen voor purposevol werken en leven. Om betekenisvol aan de slag te gaan en sociale impact te maken.
Purposevolle organisaties worden gebouwd door purposevolle mensen. Mede op basis van de gesprekken en op basis van de ervaringen van de afgelopen 10 jaar, beschrijf ik zeven belangrijke lessen die we hebben geleerd over het bouwen van organisaties die een positieve maatschappelijke bijdrage leveren.
Voordat ik aan de lessen begin wil ik het belang benadrukken van organisaties als conserveermiddel voor een leefbare samenleving. Organisaties zijn in alle tijden bouwstenen geweest van de samenleving. Vaak constructief, helaas soms ook destructief. De vraag is nu hoe je een organisatie bouwt met een positieve maatschappelijke bijdrage. Een organisatie die bestand is tegen de destructieve krachten van elke dag.
Waarom is het belangrijk dat we organisaties bouwen die bestand zijn tegen destructieve krachten? Net als veel andere mensen maak ik me in toenemende mate zorgen over ontwikkelingen die onze vrijheid bedreigen. De impact van fake news bijvoorbeeld: we hoeven maar de krant open te slaan om te zien dat desinformatie mensen misleidt. We lezen hoe sommige regimes in toenemende mate de democratie bedreigen. We zullen daarom organisaties moeten bouwen met een rechte rug. Organisaties die niet bij de minste tegenwind opgeven. Zij zijn het conserveermiddel voor een leefbare samenleving.
Expeditie Purpose
Dit jaar viert Purpose haar 10-jarig bestaan en zijn we in gesprek gegaan met 10 bijzondere mensen die elk op hun eigen manier invulling hebben gegeven aan de purpose in hun persoonlijke en professionele leven. Mensen zoals rabbijn Awraham Soetendorp, hoogleraar Jaap Winter en Jacqueline Brant, de eerste deelnemer van het Vaste Lasten Pakket. Bekijk alle inspiratie op www.purpose.nl/expeditie. Rode draad in de gesprekken: het bouwen van organisaties met maatschappelijke impact is sterk autobiografisch. Ervaringen, overtuigingen en inzichten zijn leidend in het handelen en organiseren.
Hier volgen de 7 lessen vanuit mijn perspectief:
Les 1: Mensen bepalen de ziel van de organisatie
Hoe komt het dat organisaties de neiging hebben om ontzield te raken? In gesprekken met rabbijn Soetendorp kwam ter sprake dat binnen organisaties de moraliteit zoek kan raken. Hij gaf in één van de gesprekken het voorbeeld van de Nederlandse Spoorwegen die volop meehielpen om 100.000 joden te vervoeren naar Westerbork, waarna ze werden getransporteerd naar vernietigingskampen. Hoe kan een organisatie meewerken aan deze onmenselijke transporten? Het kan toch niet anders dat medewerkers van de NS zich hier op zijn minst ongemakkelijk over hebben gevoeld? Volgens Soetendorp blijft het grootste deel van de mensen aan de kant staan en negeert de ontwikkelingen. Een klein deel doet mee aan de misstanden en het resterende deel gaat in verzet. Maar mensen hebben altijd een keuze.
Hoogleraar Jaap Winter wijt de ontzieling van organisaties aan bureaucratisering en een overdaad aan financiële sturing. Hij is ervan overtuigd dat we purpose moet inbouwen in de basis van de organisatie. Ontzielde organisaties zijn van alle tijden. De toeslagenaffaire vind ik hier een duidelijk voorbeeld van, waarbij het leek alsof niemand verantwoordelijk was voor het leed dat de slachtoffers van de toeslagenaffaire is aangedaan. Jaap Winter laat in zijn bijdrage zien dat de rationele bureaucratische organisatie veel van de inspiratie en passie van mensen kan wegdrukken. Juist die elementen die organisaties krachtig en menselijk maken. Dit creëert een basis voor organisaties om moreel de weg kwijt te raken.
De vraag is hoe we organisaties bouwen met als fundament passie en inspiratie. Organisaties waar mensen centraal staan. Dit betekent veel voor de inrichting van dit soort organisaties. Purposevolle organisaties richten zich op de maatschappelijke bijdrage, waarbij de financiële kant dienend is aan het hogere doel van de organisatie. De medewerkers hebben in dit soort organisaties vrijheid van handelen en zijn bij voorkeur ook mede-eigenaar van het bedrijf.
“Een bedrijf met purpose organiseert zichzelf rondom de mensen en richt zich op het leveren van een maatschappelijke bijdrage.”
Les 2: Maatschappelijke impact begint in de kern
Bijna elke zichzelf respecterende onderneming heeft wel een Corporate Social Responsability afdeling. Oftewel, afdelingen die een budget krijgen om goede dingen te doen voor de maatschappij. Dit kan de vorm aannemen van het geven aan goede doelen (filantropie) of initiatieven om hun negatieve impact op de maatschappij te beperken. Ondanks dat hier mooie resultaten mee worden bereikt, lijken deze investeringen soms te veel op een aflaat. De echte maatschappelijke problemen binnen de scope van de kernactiviteiten van het bedrijf blijven te vaak buiten schot.
Een voorbeeld is wel op zijn plek. Tijdens een persoonlijk experiment kwam ik erachter hoe gemakkelijk je wordt uitgesloten voor verzekeringen wanneer je de rekening een keer niet kan betalen. Aan de ene kant zijn verzekeraars zeer actief op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Aan de andere kant bleek dat nog wel eens wordt vergeten financieel kwetsbare doelgroepen te beschermen tegen onderverzekering. Je kunt dan weliswaar naar de Vereende, maar dan betaal je al snel driemaal zoveel. De oorzaak, of het dieperliggende probleem, van onderverzekering blijft onderbelicht. Verzekeraars zouden er goed aan doen om dit probleem van onderverzekering in de kern aan te pakken.
Om deze reden ben ik ervan overtuigd dat zingeving van bedrijven vooral in de kern moet zitten. Om een purposevolle organisatie te kunnen zijn, is de gehele onderneming gericht op het verbeteren en maximaliseren van maatschappelijke doelen. Voor een verzekeraar is het doel: ervoor te zorgen dat alle Nederlanders goed verzekerd zijn tegen een acceptabele prijs, inclusief mensen die het financieel moeilijk hebben.
Les 3: Zingeving is een sterk betaalmiddel
Het tegenovergestelde van een ontzielde organisatie is een bezielde organisatie. We moeten niet onderschatten wat het effect is als mensen het gevoel hebben met betekenisvol werk bezig te zijn! Ik heb dat persoonlijk gezien tijdens de vorige crisis. We werkten als Purpose toen veel met en voor Bijzonder-Beheerafdelingen. Die gingen in die tijd steeds meer op een sociale manier werken. Er werd weer gesproken met in plaats van tegen klanten. Medewerkers gingen zich (anders dan daarvoor) richten op het helpen van klanten bij financieel herstel. Een aantal werkte bijna als schuldhulpverlener. Ik heb ervaren wat dit deed met de energie van mensen, omdat ze het idee hadden dat ze relevant werk deden waarmee zij mensen echt hielpen. Werkplezier is één van de cruciale pijlers van een purposevolle organisatie. Juist ook voor jonge werknemers, de ‘millennials’,zijn purpose en werkplezier belangrijke drijfveren bij de keuze voor een baan en werkgever.
Ook zingeving is één van de meest bepalende factoren in het leven. Werk van Victor Frankl en Edith Eger laat dat al zien. Dat zingeving een grote energiebron is, blijkt wel uit de geschiedenis van Alpe d’HuZes. Hoe is het mogelijk dat je met duizenden mensen een meerdaags event organiseert om geld te verzamelen voor kankerbestrijding? Zonder dat geld een drijvende kracht is. Bezielde mensen kunnen een organisatie voorzien van kracht en magie. En dat voert veel verder dan de financieel gestuurde organisaties, waarbij compliance mensen dwingt om hun gedrag aan te passen op het systeem.
Les 4: Je hoeft geen wereldverbeteraar te zijn
Als we denken aan maatschappelijke ondernemingen, denken sommige mensen vaak aan activistische wereldverbeteraars die proberen kwetsbare mensen te helpen. Bedrijven als Ben & Jerry’s, die weigeren om ijs te leveren in bezette gebieden in Israël. Deze organisaties stellen zaken aan de kaak op een vaak activistische manier. Maar in principe kan elke organisatie maatschappelijke impact hebben binnen zijn eigen aandachtsgebied. De kernvraag zou moeten zijn: wat kunnen wij als organisatie bijdragen aan een leefbare wereld, vanuit de kern van onze invloedsfeer?
Bijvoorbeeld als je een financieel adviesbureau hebt, hoe kijk je dan naar jouw eigen rol als adviseur? Je zou kunnen beargumenteren dat je er bent om de financiële gezondheid van jouw klanten te bevorderen. Dan kan natuurlijk ook de vraag komen welke mensen jouw hulp óók nodig hebben, maar nog niet krijgen omdat ze het niet kunnen betalen. Kun je iets doen om dit wel mogelijk te maken?
Les 5: Geld als middel en niet als doel
In de afgelopen jaren werken we vanuit Purpose steeds vaker voor de zorgsector. En het valt me op hoe dominant de factor geld is. De financiële sturing van de zorg staat haaks op de redenen waarom mensen ooit in de zorg zijn gaan werken. Zo sprak ik met een kinderoncoloog die vertelde over zijn project om thuis-chemo aan te bieden. Hij wilde het beste doen voor zijn patiënten. Maar het was financieel niet goed voor het ziekenhuis, omdat het niet paste in de vergoedingensystematiek. Dus kreeg hij het maar moeilijk voor elkaar.
De noodzaak om de zorg anders te organiseren groeit met de dag. Maar zelfs nu iedereen er steeds meer van overtuigd raakt dat geld secundair zou moeten zijn, is het moeilijk om uit het systeem te ontsnappen. Zolang de zorg nog sterk georganiseerd is rondom de agenda van de arts, zullen we echt patientgerichte zorg niet bereiken. En natuurlijk heeft geld een rol te spelen. Maar in een purposevolle organisatie mag het nooit een doel op zich worden.
Les 6: Aan maatschappelijke issues geen gebrek
Om al deze redenen is het van belang dat we een ander perspectief ontwikkelen over hoe organisaties een maatschappelijke bijdrage kunnen leveren. Het durven benoemen van de maatschappelijke issues is cruciaal. Daarbij moeten soms gevestigde belangen worden doorbroken. Dat is vaak de rol die activistische organisaties op zich nemen. Alleen je hoeft niet activistisch te zijn om te werken aan de issues in de maatschappij binnen het eigen aandachtgebied. Elke organisatie kan zich richten op het oplossen van maatschappelijke issues. Er zijn er momenteel al genoeg, en er zullen er de komende jaren ongetwijfeld nog meer bijkomen. Begin klein, en werk vanuit de kern naar passende oplossingen.
Les 7: Sociaal ondernemerschap is onmisbaar
Hoogleraar Jaap Winter wijst op het belang van sociaal ondernemerschap voor het bouwen van ondernemingen met maatschappelijke impact. Dit zijn ondernemers die het aandurven om risico’s te nemen met het oog op het bereiken van maatschappelijke doelen. Dit is nodig omdat het bouwen van maatschappelijk georiënteerde ondernemingen veel onzekerheid met zich meebrengt. Ondernemers die maatschappelijke impact nastreven hebben het nog moeilijker dan normale ondernemers. In MT/Sprout verwoordde Marnix Geus het zo: ‘ondernemers zijn gek, maar sociaal ondernemers zijn knettergek.’ Het vinden van funding is onontgonnen terrein. De BV-M (rechtsvorm voor maatschappelijke organisaties) is er nog steeds niet. Er is nog een wereld te winnen!
Tot slot: werk aan de winkel
Elke organisatie kan op zijn eigen manier werken aan een maatschappelijke bijdrage. Organisaties zijn bouwstenen van de maatschappij. Je hoeft geen wereldverbeteraar te zijn om te werken aan een organisatie met meer purpose. Je kunt er zelf voor kiezen om hier meer aan te doen vanuit de kern van jouw eigen onderneming. En hoe meer mensen en organisaties dit gaat doen, hoe groter de positieve impact op de maatschappij zal zijn
Over Purpose
Dick-Jan Abbringh is oprichter van Purpose, een vernieuwend maatschappelijk adviesbureau. Gericht op het aanpakken van problemen van nu. Gericht op onderzoek, creatie, innovatie en verandering.
