Sinds 1 november is Arjan Vliegenthart directeur bij het Nibud. Hij volgt daarmee Gerjoke Wilmink op. Arjan is bekend geworden met zijn beleid om schulden te bestrijden in Amsterdam. Hij kreeg daarin een zetje van de succesvolle documentaire ‘Schuldig’. Naast Dennis van de dierenwinkel en Paul van het Leefkringhuis, speelde ook Arjan Vliegenthart een rol. Arjan hield regelmatig spreekuren voor mensen met schulden. Nu hij bij Nibud aan de slag is, kan hij zijn ‘tanden zetten’ in de uitdaging om de financiële situatie van alle Nederlanders te verbeteren. Het Nibud levert daarbij ‘zwemvesten’ voor als het mis gaat en ‘hekjes’ om te voorkomen dat het zover komt.
Meer dan hun schuld
Arjan heeft gedurende zijn werk als wethouder sociale zaken in Amsterdam voor de SP, geprobeerd om schulden een gezicht te geven. Hij organiseerde bijvoorbeeld spreekuren en kwam bij de mensen thuis. Hij vond het opvallend om te zien dat mensen totaal verschillend tegen hun situatie konden aankijken: “Een man met een laag inkomen en net uit de schulden, die ik ontmoette merkte op dat de buurt steeds duurder werd. Koffie bij de Coffee Company kost 4 euro en een kilo aardappelen bij Marqt wel 2,50. Hij vroeg zich daarom af of Amsterdam nog wel van hem was”. In dezelfde buurt kwam hij een vrouw tegen met eenzelfde inkomen die volstrekt anders tegen haar situatie aankeek: “Deze vrouw vertelde mij dat ze regelmatig gebruik maakte van de mogelijkheid om spullen te ruilen en deed op allerlei manieren mee in het buurtwerk. Ze voelde zich goed thuis, had het niet breed, maar kon toch wel redelijk goed rondkomen en voelde zich geborgen in haar buurt”. Hieruit blijkt volgens Arjan Vliegenthart dat je mensen nooit moet reduceren tot hun schuld. Het zijn mensen met hun eigen beleving, behoeften en mentaliteit.
Nibud: rekenaars en psychologen
Arjan ziet twee belangrijke rollen die Nibud vervult. “Wij zijn geen dominees, maar meer rekenaars en steeds meer ook sociaal psychologen. Als het gaat om geld wordt de rol van gedrag steeds belangrijker. Een laag inkomen leidt niet automatisch tot schulden, een hoger inkomen vrijwaart je er niet per definitie van. Wij helpen om grip te krijgen op geld”. Dit doet Nibud door actief te zijn op verschillende terreinen. Soms zichtbaar, maar soms ook minder. Elke ouder kent natuurlijk de zakgeldpagina. Dat is dan ook de meest bezochte. Maar Nibud maakt zich ook druk om pensioenen voor ZZP-ers. Misschien minder bekend, maar op termijn minimaal zo belangrijk. Daarbij wil het Nibud zich de komende tijd op 4 grote thema’s concentreren: wonen, klimaat, ZZP pensioen en vaste/flexibele uitgaven.
Thema 1: woningmarkt – grote groepen vallen tussen wal en schip
Arjan Vliegenthart maakt zich zorgen over het thema wonen. “Steeds meer starters zien zich veroordeeld tot de vrije huursector, omdat ze niet langer in aanmerking komen voor een sociale huurwoning en omdat er een tekort is aan betaalbare koopwoningen. Het is geen uitzondering dat iemand voor een klein appartement 1.500 euro per maand betaalt in Amsterdam. En ook op andere plaatsen is de huur in de vrije sector de afgelopen jaren sterk gestegen. Veel van deze mensen worden hierdoor naar de kopersmarkt gedreven, waar ze vaak weinig kans maken. ” En als het al lukt, is het niet altijd het gevolg van de afweging of men nu echt wil kopen in plaats van huren, maar omdat in de maandlasten een koopwoning een stuk goedkoper is. Dat is volgens Arjan niet wenselijk. “De oplossing zit in ieder geval niet in het zomaar verruimen van de hypotheeknormen. De vraag is namelijk dan wat er gebeurt bij een crisis met dalende huizenprijzen en een stijgende rente. Vooral mensen zonder overwaarde, die nog niet veel hebben afgelost lopen dan stevige risico’s.” Nibud maakt zich daarom hard voor realistische leennormen en zet daarmee ‘hekjes’ om problemen in de toekomst te voorkomen. Uiteindelijk ligt de belangrijkste oplossing in het bouwen van voldoende betaalbare woningen in het segment tussen de sociale huurmarkt en de markt voor koopwoningen.
Thema 2: klimaat – wie betaalt de rekening?
Steeds meer mensen maken zich zorgen over waar de rekening voor verduurzaming komt te liggen. Wat gaan de plannen van het klimaatakkoord kosten en wie draagt welke lasten? Voor iemand met een goed geïsoleerde woning zal de stijging van de kosten wellicht meevallen. Maar hoe zit het met mensen met een ‘doorwaai’-woning, die niet de financiële middelen hebben om de verduurzaming te kunnen bekostigen? “Nibud wil de komende periode de verschillende plannen doorrekenen en laat de concrete koopkrachteffecten zien. Daarmee willen we helderheid scheppen naar de burger en het politieke debat van feiten voorzien.” aldus Arjan.
Thema 3: ZZP-pensioen – groeiende problemen richting de toekomst
Daarnaast maakt het Nibud zich zorgen over de 1,3 miljoen ZZP-ers in Nederland, van wie een groot deel niet spaart voor zijn of haar pensioen. De meeste ZZP-ers geven aan het een belangrijk onderwerp te vinden, maar slechts een klein deel spaart ook echt voldoende voor de oude dag. Blijkbaar blijft het lang een ‘ver-van-je-bed-show’, wellicht totdat het te laat is. “Nu is het probleem misschien nog niet zo acuut, maar over 15 tot 20 jaar ligt dat anders. Onder de groep ZZP-ers is er een forse groep met een laag uurtarief. Juist deze groep is extra kwetsbaar.” Het Nibud pleit dan ook voor verplichte pensioenopbouw, voor werkenden in loondienst én ZZP-ers. “Dat kan in de praktijk op verschillende manieren vorm krijgen, maar zorgt er wel voor dat armoede en ouderdom ook in de toekomst niet hoeven samen te gaan.”
Thema 4: financiële stabiliteit
“17 procent van de Nederlanders heeft geen spaarrekening en bij 20 procent staat er minder dan 1000 euro op. Dat is te weinig om een stevige financiële tegenslag te kunnen verwerken.” Het bufferen en opbouwen van spaargeld is een onderwerp dat Nibud belangrijk vindt. Wat kan de maatschappij doen om ervoor te zorgen dat de financiële stabiliteit van Nederlanders kan toenemen? Dit onderwerp zal de komende tijd toenemen in belang. En met een mogelijke crisis in de komende periode, is het nu een goed moment om er wat aan te doen.
Arjan wil in de toekomst vooral ook gaan zorgen dat ‘zwemvesten’ minder nodig zijn, door voldoende ‘hekjes’ te plaatsen. Dat betekent in de praktijk dat het Nibud overheid, financieel dienstverleners en andere organisaties wil helpen om te voorkomen dat mensen in financiële problemen komen. Goed onderzoek, bruikbare oplossingen en leerzame trainingen zullen daarbij een belangrijke rol spelen.
