De Dans van Balans: de rol van wettelijke rente in relatie tussen schuldeiser en klant

In een betoverende danszaal van financiële interacties bevinden zich twee danspartners:  de schuldeiser en de klant. Samen dansen ze in een goed getimed ritme van bestelling en betaling. De schuldeiser leidt met vastberadenheid, strevend naar het innen van openstaande vorderingen. Naarmate de tijd verstrijkt en de muziek versnelt, wordt de dans complexer. De schuldeiser wil het tempo verhogen om sneller zijn achterstallige vorderingen te innen, maar de klant kan niet in hetzelfde tempo meegaan. De Dans van Balans dreigt te ontaarden in een chaotische vertoning… 

De Dans van Balans staat voor de complexe interactie tussen schuldeisers en klanten in het proces om tot betaling van openstaande vordering te komen. In deze dans moet de balans gevonden worden tussen de belangen van de schuldeiser en die van de klant, die om welke reden ook niet kan betalen. Waar de schuldeiser als pressiemiddel bijkomende kosten in rekening kan brengen, maar de klant juist gebaat is bij het voorkomen van extra kosten en financiële problemen, dreigt de Dans uit balans te raken. De extra kosten in de vorm van incassokosten en wettelijke rente kunnen voor sommige klanten een last vormen die als een loden bal aan hun enkels hangt, waardoor ze niet meer mee kunnen komen in het ritme van de dans. En dat geldt niet alleen voor de dans met deze danspartner, maar ook voor alle andere bedrijven die op de dansvloer actief zijn en waar de klant een danspartner van is. In deze blog zoomen we dieper in op bijkomende kosten door wettelijke rente, en de potentiële problemen door de stijging van deze rente. 

Wat is wettelijke rente? 

Wettelijke rente is een rentepercentage dat geldt als vergoeding voor het uitlenen van geld of als schadeloosstelling voor het te laat betalen van een schuld. De rente loopt op vanaf het verstrijken van de betaaltermijn tot het moment van betaling. Het idee achter het rekenen van wettelijke rente, is dat het als een stimulans dient voor partijen om hun betalingsverplichtingen na te komen. Bovendien dient het als compensatie voor de schuldeiser voor het gemiste gebruik van het geld en eventuele bijkomende kosten die ontstaan door het niet tijdig ontvangen van betalingen. 

Grosso modo zijn er drie mogelijke opties voor de schuldeiser om rente in rekening te brengen: 

1. Geen rente. Het is geen verplichting om rente in rekening te brengen bij de consument. 
2. Enkelvoudige rente. Bij enkelvoudige rente wordt alleen rente gerekend over de hoofdsom gedurende de periode waarin het openstaande bedrag nog niet betaald is. 
3. Rente over rente. Bij rente over rente wordt de rente na een jaar opgeteld bij de hoofdsom. Vanaf dat moment wordt er over het gehele bedrag (hoofdsom plus rente) weer rente gerekend, enzovoort. 

De derde optie, rente over rente, is het meest gangbaar, omdat deze ook in de wet is opgenomen als zijnde de norm (Burgerlijk wetboek 6, artikel 119). Veel primaire schuldeisers brengen deze rente in hun interne incassoprocessen niet in rekening. Op het moment dat een vordering overgedragen wordt naar een incassopartner of deurwaarder, gebeurt dit echter wel en vaak met terugwerkende kracht vanaf het moment dat de betaaltermijn is komen te vervallen.  

Grote stijging wettelijke rente in afgelopen jaar  

Hoewel de wettelijke rente van januari 2015 tot januari 2023 stabiel bleef op 2 procent, is deze rente sinds de start van dit jaar al twee keer verhoogd. Momenteel staat deze rente op 6 procent.1 Sinds juli 2009 is de wettelijke rente niet meer op het niveau van 6 procent uitgekomen. Deze renteverhogingen hebben alles te maken met de verhoging van de ECB-rente die is doorgevoerd in een poging de inflatie af te remmen. De hoogte van de wettelijke rente is namelijk gekoppeld aan de rente die de Europese Centrale Bank hanteert: de hoogte wordt berekend door bij de ECB-rente 2 procentpunt op te tellen. En omdat het er niet naar uitziet dat de ECB-rente op korte termijn verlaagd zal worden, zullen de hogere rentepercentages naar alle waarschijnlijkheid de komende jaren nog wel even aanhouden. 

De driehoek: de juridisch-economisch-ethische invalshoek 

Juridisch gezien is het dus toegestaan om de wettelijke rente te rekenen conform de wettelijke norm. Economisch gezien is het door de stijgende rente ook voor bedrijven duurder geworden om geld uit te hebben staan, waardoor het hogere wettelijke rentepercentage, doorberekend aan de klant, kan gelden als een vergoeding voor de economische schade aan het bedrijf. Maar er is ook nog een derde invalshoek om naar het rekenen van wettelijke rente te kijken: de ethische invalshoek. Is het ethisch verantwoord om het hoge percentage aan wettelijke rente door te rekenen aan de klant? 

In rekening brengen wettelijke rente heeft grote impact op consument 

Bij achterstallige vorderingen is de potentiële impact van de verhoogde rente groot. Waar de incassokosten beperkt worden door de Wet Incassokosten (WIK), is er geen maximum op de rente die in rekening gebracht mag worden. En waar de WIK één bedrag is, ongeacht de termijn van de achterstand, loopt de wettelijke rente alleen maar op. De bijkomende kosten in het minnelijk traject zullen door de WIK (ca. +15% van de hoofdsom, afhankelijk van de hoogte van de hoofdsom) en wettelijke rente (+6% van de hoofdsom per jaar) toenemen. Mocht een vordering na 3 jaar nog niet voldaan zijn, dan zijn de extra bijkomende kosten in de minnelijke fase (bijvoorbeeld in schuldbewaking) met dit rentepercentage al opgelopen tot zo’n 30-35% van de hoofdsom. Ook als een vordering in de gerechtelijke fase terechtkomt en de gerechtelijke procedures lang duren, blijft de rente oplopen vanaf het moment dat de betaaltermijn is vervallen. Waar dit in eerdere jaren gebeurde met een rentepercentage van 2%, zal dat de komende jaren gebeuren met een percentage van 6%, waardoor de bijkomende kosten sneller veel hoger worden. Dit kan ervoor zorgen dat een consument, die de hoofdsom al niet kan betalen, sneller en dieper in de problemen komt door de wettelijke rente. 

Kan het ook anders? 

Om te voorkomen dat de extra kosten als loden bal aan de enkels gaan hangen van een klant, die wel wil maar niet kan betalen, is het belangrijk om na te denken over de mogelijkheden die jouw bedrijf kan bieden bij het in rekening brengen van de wettelijke rente. Zo zijn er verschillende opties mogelijk om de kwetsbare klant niet verder in de problemen te brengen, al zal deze lijst niet uitputtend zijn: 

1. Maximeer de wettelijke rente. Om te voorkomen dat de rente blijft oplopen kun je de rente die in rekening gebracht mag worden maximeren op een bepaald percentage van de hoofdsom. Ook is het mogelijk om een lager percentage aan wettelijke rente te hanteren. Let wel op dat het van belang is dat andere afspraken over het rekenen van rente in de overeenkomst of algemene voorwaarden verwerkt worden. 
2. Onderzoek de mogelijkheid om wettelijke rente (gedeeltelijk) af te schrijven als aan betaalafspraak is voldaan. Hiermee vergroot je de betalingsbereidheid door een incentive te bieden in de vorm van het (gedeeltelijk) afschrijven van de wettelijke rente op het moment dat de klant een betalingsregeling of andere betaalafspraak is nagekomen. 
3. Stel een businesscase op om te berekenen wat het minimale wettelijk rentepercentage zou moeten zijn om de economische schade naar aanleiding van de gemiste betalingen te vergoeden. 
4. Onderzoek welke betaalprikkels jouw bedrijf verder kan bieden in plaats van of naast het opleggen van extra kosten aan de klant. 

De rol van wettelijke rente in de bijkomende kosten zal met het verhoogde rentepercentage in de komende jaren steeds groter worden. Daarom is het van belang om als organisatie na te denken over hoe jij om wilt gaan met deze rentekosten. Het verantwoordelijk omgaan met het in rekening brengen van wettelijke rente kan namelijk dienen als een nieuwe, elegante pas in de Dans van Balans, die de klant in staat stelt om stabiel te blijven en de schuldeiser voldoening schenkt, zodat de Dans weer voortgezet kan worden.