Deel 1: Een nieuw zorgpad voor COPD-patiënten in Utrecht
De coronacrisis vormt een ongekende uitdaging voor zorgorganisaties. Inkomsten dalen en zorg moet vaker op afstand worden verleend. Tegelijkertijd stijgen de personeelskosten en moeten veel uitgestelde afspraken worden ingehaald. De crisis legt zo pijnpunten bloot in een zorglandschap dat al langer onder druk staat. Vergrijzing, schaarste aan personeel en financiële prikkels op productie leiden tot stijgende zorgkosten en hoge werkdruk.
Zijn zorgorganisaties in staat om overeind te blijven in deze dynamiek? Kunnen zij de problemen omzetten in kansen? Kortom: hoe gebruiken we de uitdagingen van vandaag voor de zorg van morgen? In een serie blogposts gaan we op deze vragen in. In deze eerste post staat het thema ‘verplaatsing van zorg’ centraal.
De uitdagingen van COPD-zorg
Patiënten met COPD krijgen in Nederland op dit moment niet altijd de optimale zorg. Terwijl COPD steeds vaker voorkomt, hebben veel patiënten geen recente diagnose of individueel behandelplan.[1] Het Longfonds en zorgverleners constateren ook dat de geleverde zorg verschilt in kwaliteit, zowel in de eerste als de tweede lijn. Communicatie en samenwerking tussen zorgverleners is moeilijk, onder andere doordat ICT-systemen niet goed op elkaar aansluiten. Patiënten zelf hebben vaak het gevoel dat ze van het kastje naar de muur worden gestuurd en dat ze hun verhaal telkens opnieuw moeten vertellen.
De zorg voor COPD moet dus anders, vindt ook initiatiefneemster en longarts Renée van Snippenburg. Renee is werkzaam bij Saltro en wil het COPD-zorgpad in Utrecht vernieuwen. Daarom vroeg ze adviesbureau Purpose om te helpen bij het creëren van een gedragen concept. De centrale vraag: hoe kan COPD-zorg patiëntgerichter, effectiever en efficiënter?
Zorg met een purpose: ontwikkeling van een COPD-zorgcontinuüm
Om dit vraagstuk in co-creatie op te lossen bespraken we al vroeg concrete concepten met stakeholders uit het COPD-zorglandschap. Welk organisatiemodel kan werken, en welke perspectieven moeten centraal staan? Zo kwamen we uit bij het LongLab: transmurale zorg die is ingebed in het zorgcontinuüm rondom COPD-patiënten.
Het Longlab bestaat uit (digitale) Hubs en een regionaal diagnosecentrum die patiënten sneller toegang geven tot uitgebreide diagnostiek, individuele zorgplannen en de juiste nazorg. Centraal staat verbeterde communicatie tussen de verschillende partijen, zodat de expertise van de longarts dicht bij de huisartsenpraktijk wordt gedracht. Hierdoor is de kwaliteit van zorg voor elke patient gewaardborgd en belanden minder patienten onnodig in de tweede lijn.
Het ‘LongLab’ als onderdeel van het zorgcontinuüm: een diagnosecentrum en verschillende digitale Hubs
Het uitgangspunt blijft dat huisartsen de eerste diagnose stellen en individuele zorgplannen mede opstellen. Alleen als er meer onderzoek nodig is gaat de patiënt naar een lokale ‘Hub’ of naar het centrale diagnosecentrum. Aan het andere eind van het continuüm blijft het ziekenhuis altijd beschikbaar voor acute zorg of opname.
Voor elk cluster van huisartsenpraktijken wordt een Hub ingericht. De Hub is in eerste instantie bedoeld voor ‘minimum assessment’: met hulp van de kaderarts of longarts wordt de patiënt in beeld gebracht. De Hubs zijn zoveel mogelijk digitaal georganiseerd. Een dagdeel per week kunnen patiënten uit aangesloten huisartsenpraktijken (digitaal) worden geholpen. Aansluitend is er een overlegmoment tussen de betrokken zorgverleners.
Als een patiënt aanvullend onderzoek nodig heeft verwijst de case manager de patiënt door naar het diagnosecentrum voor een ‘extended assessment’. In één dag(deel) voeren de aanwezige specialisten hier alle diagnostiek uit en stellen ze een individueel zorgplan op. Ze koppelen de uitkomsten terug naar de huisartsenpraktijk en in overleg wordt besloten wie in het vervolg de case manager wordt.
Schets van de ‘patient journey’ in het zorgcontinuüm
Toegevoegde waarde voor de patiënt en het zorgveld
Het vernieuwde zorgpad speelt in op uitdagingen rondom patiënttevredenheid, gezondheidsuitkomsten en de financiering van COPD-zorg. Mensen met COPD krijgen vroeg in het ziekteproces een juiste diagnose en assessment én ze worden behandeld door zorgverleners met affiniteit voor longzorg. Patiënten hebben hiermee laagdrempelig toegang tot hoogstaande zorg en ze weten beter waar ze aan toe zijn.
Zorgverleners, op hun beurt, hebben betere mogelijkheden om (digitaal) met elkaar te overleggen. Huisartsen en POH’s kunnen daarnaast sneller aanvullende diagnostiek aanvragen en ontvangen uitgebreid advies voor het individuele zorgplan. De nauwere samenwerking tussen de eerste en tweedelijnszorg maakt het voor longartsen gemakkelijk om waar nodig te helpen. Dit verhoogt de kwaliteit van zorg over de gehele linie. En niet onbelangrijk: zorg is doelmatiger omdat er geen onnodige COPD-zorg meer plaatsvindt in het ziekenhuis.
Het concept op papier… en nu door
In co-creatie hebben we al grote stappen gezet. Dit wordt niet alleen bevestigd door positieve reacties van de betrokkenen, maar ook doordat nieuwe partijen aangeven interesse te hebben in een dergelijk model voor hun regio. Toch zijn er nog heel wat stappen te nemen voordat het COPD-zorgcontinuüm realiteit is. Al met al is het LongLab voor ons een mooi voorbeeld van hoe de zorg samen met de stakeholders anders kan worden georganiseerd. Zorg die zinnig, passend en haalbaar is. Zorg van morgen.
[1] P.L.M.L. Wielders e.a., COPD-zorg kan en moet beter! (position paper), feb 2019.
